Trong dinh dưỡng thực vật, Canxi là chất dinh dưỡng thiết yếu góp phần hoàn thiện chức năng của thành tế bào, tăng sức đề kháng của cây và chất lượng nông sản. Thiếu hụt Canxi, cây phát triển kém, còi cọc, khó đạt năng suất tối ưu. Sau đây, mời bà con cùng Agmin tìm hiểu rõ hơn về vai trò của Canxi và các triệu chứng thiếu hụt Canxi ở cây.
1. Vai trò của Canxi đối với cây
Canxi là chất dinh dưỡng thiết yếu giúp hoàn thiện chức năng thành tế bào, tăng sức đề kháng của cây.
Canxi là 1 trong 3 chất dinh dưỡng đa lượng thứ cấp hay trung lượng (2 chất còn lại là Magie và Lưu huỳnh) cần thiết đối với sự sinh trưởng và phát triển của cây. Trong dinh dưỡng thực vật, Canxi đóng nhiều vai trò quan trọng như là:
- Củng cố thành tế bào bằng cách hình thành các hợp chất pectat canxi, giúp ổn định cấu trúc thành tế bào và liên kết các tế bào với nhau.
- Tham gia vào quá trình tổng hợp enzyme và hormone.
- Giúp cây chống lại căng thẳng nhiệt - cải thiện chức năng của khí khổng và tham gia vào quá trình sản xuất các protein sốc nhiệt (là một loại protein giúp bảo vệ tế bào khỏi các loại căng thẳng).
- Giúp cây chống lại bệnh tật - Canxi giúp thành tế bào cứng cáp hơn, từ đó chống lại sự xâm nhiễm của enzyme độc hại do nhiều loại nấm và vi khuẩn tiết ra.
- Điều hòa sự phát triển và sinh trưởng giãn của tế bào.
- Ảnh hưởng đến chất lượng quả (hương thơm, vị ngọt), chống nứt quả hoặc méo mó.
- Điều hòa đóng mở khí khổng kịp thời, giúp cây tránh bị mất nước trong điều kiện khô hạn hoặc nhiệt độ quá cao.
2. Sự hấp thụ Canxi của cây
Trong môi trường đất, Canxi được cây hấp thụ dưới dạng Ca2+ cùng với nước. Thông qua quá trình thoát hơi nước, Canxi di chuyển trong mạch gỗ (xylem) để đi từ rễ lên lá và đến các cơ quan khác của cây. Sự hấp thụ Canxi của cây mang tính thụ động và không tốn năng lượng cho nên tốc độ hấp thụ phụ thuộc vào tốc độ thoát hơi nước.
3. Yếu tố nào ảnh hưởng hàm lượng Canxi trong đất?
3.1. Đặc tính của Canxi trong đất
Canxi là một ion dương, có điện tích 2+. Hàm lượng Canxi trong đất chủ yếu được quyết định bởi vật liệu gốc hay đá mẹ tạo ra Canxi. Canxi là thành phần cấu tạo nên nhiều khoáng chất không hòa tan. Đồng thời, Canxi dễ dàng phản ứng với các nguyên tố khác trong đất, chẳng hạn như Phốt pho và Sunfat. Thực vật chỉ hấp thụ Canxi ở dạng hòa tan.
Do mang điện tích dương, Canxi dễ dàng hấp phụ với bề mặt của các khoáng chất mang điện tích âm gồm keo sét và chất hữu cơ, để tạo thành phức hợp trao đổi trong đất. Canxi được hấp phụ trên phức hợp trao đổi được gọi là “Canxi trao đổi” và ở trạng thái cân bằng với dung dịch đất. Đây chính là dạng Canxi sẵn có để cây hấp thụ. Hàm lượng Canxi trao đổi là một trong những tiêu chí đánh giá độ phì nhiêu hay màu mỡ của đất.
3.2. Yếu tố ảnh hưởng hàm lượng Canxi trong đất
Hàm lượng Canxi sẵn có trong đất bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như: khả năng trao đổi cation của đất (CEC), độ pH của đất và sự hiện diện các nguyên tố phản ứng hoặc cạnh tranh với Canxi. Cụ thể:
- Đất có độ pH cao (đất kiềm) thường chứa nhiều Canxi hơn đất chua. Bởi vì trong đất chua, các ion Hydro sẽ thế chỗ các ion Canxi được hấp phụ trên phức hợp trao đổi. Bằng cách tương tự, trong đất kiềm, mức độ các ion Canxi cao hơn cho nên chúng sẽ thế chỗ các ion Hydro trên phức hợp trao đổi.
- Khả năng trao đổi cation của đất (CEC) biểu thị cho số lượng các vị trí tích điện âm trên phức hợp trao đổi. Đất có CEC cao (tỷ lệ khoáng sét và chất hữu cơ ở mức cao) có khả năng giữ lại nhiều “Canxi trao đổi” hơn đất có CEC thấp. Trong hầu hết các loại đất, Canxi chiếm từ 25 đến 70% khả năng trao đổi cation.
- Sự hiện diện của các ion dương khác, chẳng hạn như Kali (K+), Magie (Mg2+) và Natri (Na+) cạnh tranh với Canxi để được cây hấp thụ cũng như được hấp thụ vào các vị trí trao đổi. Do đó, dư thừa những ion này có thể hạn chế sự hấp thụ Canxi, hay nói ngắn gọn là “cạnh tranh hấp thụ với Canxi”. Không chỉ vậy, “Canxi trao đổi” giúp cải thiện cấu trúc đất, trong khi lượng Natri dư thừa lại khiến cho cấu trúc đất bị phá hủy và gây ra các vấn đề liên quan đến tính thấm nước của đất.
Phạm vi pH tối ưu cho sự sẵn có của Canxi là 7,0 đến 8,5. Tuy nhiên, trong trường hợp đất có độ pH > 6,0 và dư thừa Phốt pho, Canxi có xu hướng phản ứng với Phốt pho và tạo ra các khoáng chất không hòa tan. Điều này dẫn đến tình trạng sụt giảm hàm lượng sẵn có của cả Canxi lẫn Phốt pho.
4. Triệu chứng cây thiếu hụt Canxi
Thông thường, cây bị thiếu hụt Canxi là do trong đất (nhất là đất cát, đất chua) không có đủ hàm lượng Canxi sẵn có. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp, dù cho đất có đủ Canxi thì cây vẫn bị thiếu hụt dưỡng chất. Nguyên nhân là do sự hấp thụ và di chuyển của Canxi trong cây phụ thuộc vào dòng nước, chính vì vậy, các điều kiện hạn chế cây hấp thụ nước cũng sẽ tác động đến sự hấp thụ Canxi, chẳng hạn như:
- Tỷ lệ thoát hơi nước thấp do trời nhiều mây, nhiệt độ thấp hoặc độ ẩm cao.
- Căng thẳng về nước.
- Căng thẳng độ mặn – độ mặn của đất làm giảm khả năng hấp thụ nước của cây trồng.
Bên trong cơ thể cây, Canxi bất động và không được tái hấp thụ từ mô già sang mô non thông qua mạch rây (phloem). Do đó, các triệu chứng thiếu hụt Canxi chủ yếu xuất hiện ở lá non và quả. Quả có tốc độ thoát hơi nước thấp nên dễ bị thiếu Canxi hơn.
Mỗi loại cây biểu hiện các triệu chứng thiếu hụt Canxi khác nhau, nhưng nhìn chung vẫn là các dấu hiệu như sau:
- Cây sinh trưởng kém, thiếu sức sống.
- Lá non quăn, cháy đầu lá, lá úa vàng.
- Quả đổi màu, rụng sớm hoặc thối đầu quả, xuất hiện đốm đen trên quả (bệnh đắng táo).
- Bộ rễ còi cọc, hút nước và dinh dưỡng kém.
Cà chua thối đỉnh quả do thiếu hụt Canxi.
Thiếu hụt Canxi khiến dưa chuột bị cháy lá.
Có rất nhiều nguồn Canxi khác nhau mà bà con có thể sử dụng để bổ sung vào đất, như là canxi cacbonat, canxi sunfat, canxi axetat, canxi nitrat, canxi clorua, v.v... Tùy thuộc vào độ pH đất, thời điểm, loại cây mà bà con lựa chọn loại Canxi phù hợp.
Biên tập bởi Agmin.vn
